103. Armoe troef

Sinds we niet meer langs de Zwarte Zeekust rijden, worden we dagelijks aangehouden door de jandarma’s. Vanmorgen stopte er ineens een politiewagen bij de camper. Wij stonden er vlakbij foto’s van een oude Seldjoekse brug te maken (ruim 1.000 jaar oud). Een imposant rood en robuust bouwwerk met 6 grote poorten. Ai, wat nu weer? Mogen we hier niet staan? Maar nee, ze hoefden niet eens ons rijbewijs of paspoort te zien. Ze kwamen snoep brengen omdat de 30 dagen Ramadan voorbij zijn en vandaag het Suikerfeest begonnen is. Leuk toch! Ook bij het tankstation kwamen ze met een schaaltje snoep langs. En overal liepen slierten kinderen langs de wegen, met grote zakken snoep in hun handen; vaak op hun paasbest uitgedost.

Maar oh, wat worden de dorpen en nu ook de stadjes arm. Waar gaat dit heen? We moeten nog zo’n 200 kilometer verder naar het oosten... Zelfs de meeste schotels zijn nu van de huisjes verdwenen. Als je het tenminste al een huis mag noemen. Een lage constructie van hout, steen en leem, soms ook golfplaten of zeil en meestal zit er geen glas in de vensters. Als ze geluk hebben, bezitten ze een koe, geit of schaap, die overdag door een herder mee de velden in genomen wordt. Overal liggen hopen hooi en voor de huizen liggen stapels mest te drogen, die als brandstof moet dienen voor de keiharde winters. Het kan hier wel -40 °C worden. Stervenskoud, straatarm en vergeven van de muizen en ratten. Geen wegen, niets. Na een regenbui is het hier één grote modderzooi. De enige voorzieningen zijn een moskee en een opvallend strak gemeentehuis. Daarna houdt het op. De mensen moeten zichzelf maar zien te redden. Als het meezit, komt er af en toe een dolmusbusje langs waarmee ze eens naar de stad kunnen. Als ze tenminste wat geld hebben.

Volgens de reisgidsen zouden wij vandaag weer een mooie weg rijden met veel variatie in het landschap en in de verte zelfs pikzwarte obsidiaan heuvels. Nu hebben wij wel iets met stenen, dus dat trok ons bijzonder aan. Gerard hoopte heel erg dat er onderweg een stalletje of winkeltje zou zijn, waar hij een ruwe brok kon kopen. Nou, dat was helemaal niet nodig, want de brokken lagen strak langs de weg en je kon ze met kilo’s tegelijk oprapen. Wel link, want obsidiaan kan vlijmscherp zijn. Aanvankelijk dachten we dan ook dat er hier veel donker glas aan de kant lag. Wie verwacht nu dat we midden in de echte stenen uit zouden stappen?

Obsidiaan wordt gevormd door heel snel afkoelend lava. De zwarte kleur is te danken aan het hoge ijzergehalte en de structuur doet meer aan glas denken dan aan kristal. Daar waren we zojuist al achter gekomen. Omdat de steen met zoveel kracht uit de grond komt, zou hij verborgen kwesties en emoties naar boven kunnen brengen. Oh jee, en ik heb de laatste weken al zoveel nachtmerries. We houden ze maar ver van ons bed.

We vonden het fantastisch om zo de zwarte en roodbruine bergen op te lopen. Eén en al obsidiaan. We hadden nu een aanhanger moeten hebben, dan hadden we een mooi voorraadje mee kunnen nemen. In Nederland betaal je je blauw voor een groot stuk. Wat een verrassende excursie weer! Maar goed trouwens dat het regende, anders hadden we er veel te lang gelopen en waren we weer niet in Kars gekomen. Dan heb je zó lang vakantie, en dan zou je je reisschema nog niet halen. En Albanië en Georgië hebben we al laten schieten. Tja, en dan moeten we ook nog ergens gaan winkelen om dingen met lange mouwen op te snorren.

En alsof de dag nog niet leuk genoeg was (dat vorige stukje was ook nog van vandaag), reden we even later een gehucht in, dat er vanwege de vele kleuren zeil best vrolijk uitzag. De weg is meteen smal en zodra je de eerste paar huizen hebt bereikt, verandert het in een modderpad met diepe sporen. Aangezien het de hele dag al regende, besloten we al snel te keren. Ook hier keken we onze ogen weer uit. We schrijven geloof ik al weken dat het arm is, maar het wordt gewoon nog steeds armer. Ook hier lagen er overal weer stapels mest te drogen, die als brandstof voor de kachel moet dienen. Soms zijn er hele bouwwerken van gemaakt. Sommige huisjes zijn hier half in de grond gebouwd. Het is dat er rook uit het schoorsteentje komt, anders hadden we dit toch niet bewoonbaar geacht. En mochten we nog twijfels hebben of er echt iemand woonde, dan werden die snel de wereld uit geholpen. Het gros van de mensen heeft hier geen auto, een enkeling hooguit een trekker. Tja, als er dan ineens zo’n grote, ooit witte bak voorbij komt hobbelen, nou dan komt er overal beweging vanachter de gordijntjes. En net zoals zij zich aan ons vergaapten, deden wij dit aan hen. Wat een indrukwekkende ervaring.

En dan hebben we het nog niet eens over de prachtige lucht gehad. Het is bijna donker, maar eindelijk komt er nog een vleugje zon door de wolken heen. Het resultaat was een fraaie selectie woeste, imponerende wolken. Prachtig, prachtig, prachtig. Alle mensen, wat een topdag! We zijn inmiddels helemaal lyrisch over Oost-Turkije. Niet zozeer de steden, maar de enorme variatie in kleuren van de bergen (we hebben inmiddels alle kleuren zowat gehad, zelfs vuurrood, zwart en blauwig) en de gigantische uitgestrektheid. Dit zou je gewoon zelf moeten zien. Zowel woorden als foto’s schieten zwaar te kort, terwijl deze laatsten echt niet slecht zijn.

Buiten de gehuchten lijkt de wereld meer op een verlaten planeet. Zover je kijken kunt geen auto, huis of wat dan ook te zien. Geweldig! En de natuur is zo fantastisch ruig en uitgestrekt. Zo desolaat en intens. We vinden het hier in Oost-Turkije gewoon griezelig mooi! Het is extreem in alles: zowel op het gebied van armoede, het weer ( -40 tot +50 °C), de uitgestorven wegen als de megageweldige landschappen. Al dagen spookt er een regel uit een kinderliedje door m’n hoofd: ‘Mijn woorden schieten vaak zoveel te kort o Heer’; wat ik dan ook regelmatig zit te fluiten.